Porady on-line

Zapisz się na porady on-line i porozmawiaj z nami bez
wychodzenia z domu.

Psychologia

Jak pomóc dziecku, które nie może się skupić?

Zastanawiasz się jak pomóc dziecku, które nie może się skupić? 
Poniżej przedstawiamy rady psychologa dziecięcego dla nauczycieli i rodziców.
 
Większość dzieci od czasu do czasu nie może się  skupić. Czasami są rozproszone, gdy np. są zmęczone, czymś mocno zdenerwowane, zaaferowane albo źle się czują. Jednak niektóre dzieci stale mają kłopoty z koncentracją uwagi. Trudność ta nie jest chwilowa, lecz jest cechą dziecka. To bardzo duży problem, z którym trudno sobie poradzić. Dziecko takie doświadcza wielu trudności oraz  sprawia trudności swoim opiekunom.

Gdy jest mniejsze:

  • trudno jest zdecydować mu się na jedną zabawkę czy grę i bawić się nią przez dłuży czas. Stale chce czegoś nowego;
  • często zgłasza skargi, że się nudzi;
  • rozpraszają go dźwięki, które dobiegają z innych miejsc (często  nawet bardzo ciche np. przejeżdżający samochód na oknem, latająca mucha);
  • często trudno mu zrozumieć polecenie i je wykonać (tak jakby ich nie słyszało);
  • trudno mu dopasować się do innych. Ma kłopoty z wykonywaniem obowiązków. Często o nich zapomina lub popełnia błędy;
  • wymaga wielokrotnych powtórzeń by coś do niego dotarło;
  • często gubi różne przedmioty;
  • nie chce wykonywać zadań, które wymagają wysiłku intelektualnego przez dłuższy czas.

 

Kiedy dziecko ma stałe kłopoty z koncentracją, jednak nie jest nadruchliwe ani impulsywne, to możemy podejrzewać zespół zaburzeń koncentracji uwagi tzw. ADD (podtyp  ADHD).

ADHD (skrót od Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Z obserwacji wynika, że tyczy się znacznie częściej chłopców niż dziewczynek (3:1). ADD (Generation Deficit Disorder) to zespół zaburzeń tylko koncentracji uwagi.  Spotykany jest częściej w gronie dziewczynek. I niestety rzadko jest diagnozowany. Często bywa „niezauważony” i nieleczony, a dziecko, u którego ADD występuje, zazwyczaj ma opinię leniwego lub/ i mało inteligentnego. Jest to trudne w leczeniu zaburzenie, a zmiana w zachowaniu dziecka z ADD wymaga sporo czasu i cierpliwości. Poniżej prezentuję kila rad, które mogą być pomocne w postępowaniu z takim dzieckiem: 
 
Dla rodzica:
 
  1. Spróbuj wyeliminować z najbliższego otoczenia dziecka wszystko to, co może mu najbardziej przeszkadzać i go rozpraszać. Usuń z jego pokoju wszystko, co jest tam zbędne. A wszystko co się da, schowaj. Zabawki i książki powkładaj do szafek czy skrzyń. Najlepiej jest, gdy nic nie leży na wierzchu. Zadbaj o czystość w pokoju dziecka i ucz je, by odkładało rzeczy na miejsce. Sprzątanie sprawia takiemu dziecku szczególna trudność, ale właśnie dlatego jest to bardzo ważne. Podczas remontu pomaluj pokój dziecka na neutralny kolor. Podobnie dobierz meble i zasłony. Nie naklejaj na ścianie naklejek, nie maluj dekoracji. Nie wybieraj krzykliwie ozdobionych przedmiotów. Dziecku może się to podobać, ale będzie go rozpraszało i męczyło. Może mieć to bardzo negatywny wpływ na jego samopoczucie i efektywność. Im mniej, tym lepiej. Gdy dziecko odrabia lekcje, eliminuj dodatkowe bodźce, które mogą rozpraszać (np. wyłącz radio, schowaj zabawki z biurka). Dla dziecka trzeba wyznaczyć osobny pokój lub część pokoju. Powinien to być  jego własny teren. Zapewnij mu też miejsce do nauki, przed którym znajduje się pusta ściana, pozbawiona dodatkowych elementów czy dekoracji. Zapewnij malcowi krótkie, lecz dość systematyczne przerwy w trakcie wykonywania danej czynności. Nie czekaj aż będzie zmęczone. Planuj przerwę. Dziecko, które się zmęczy, może być szczególnie drażliwe i niechętne do dalszej pracy.
  2. Kiedy widzisz, że dziecko zaczyna gubić się, dekoncentrować, wskaż mu, co może w takiej sytuacji zrobić. Udzielaj jasnych, krótkich i prostych instrukcji, komunikatów kierowanych do swojej pociechy. Zaakceptuj to, że trzeba je powtarzać nieraz kilka razy. Staraj się zachować spokój, gdy to będziesz robić.
  3. Ucz dziecko skupienia poprzez zabawę. W ten sposób będzie mu łatwiej. Układaj z nim rożnego rodzaju puzzle, rozwiązuj proste rebusy albo rób wydzieranki z papieru. Te ćwiczenia służą poprawie koncentracji uwagi. Proponowane zabawy w chwilach wolnych to: lepienie, wycinanie, malowanie, układanie klocków.
  4. Zwróć uwagę na to, co twoje dziecko je. Niektóre produkty spożywcze wpływają negatywnie na pracę mózgu, koncentrację i zaburzają uwagę. Malec powinien unikać tych, które zawierają cukier i sztuczne barwniki (np. napoje gazowane, słodycze). Jeśli jego dieta jest uboga (np. nie lubi warzyw, nabiału itp.), koniecznie zwróć się o pomoc do lekarza psychologa lub/i terapeuty SI.
  5. Eliminuj z otoczenia dziecka urządzenia elektroniczne, które wydają dźwięki lub mocno świecą. Najczęściej rozprasza komputer, telewizor, telefon komórkowy, ostre oświetlenie i wszelkiego rodzaju zabawki na baterie. Nie zabieraj dziecka (zbyt często) do miejsc takich, jak centrum handlowe. Występuje tam zbyt dużo silnie rozpraszających bodźców. Jak najczęściej przebywaj z nim w naturalnym otoczeniu. Takie dźwięki, jak szum morza, wiatru, drzew, wody, śpiew ptaków, mimo takiego samego natężenia, jak w przypadku sztucznych dźwięków, uspokajają. Dźwięki mechaniczne rozdrażniają i obniżają koncentrację. Należy ograniczyć czas oglądania telewizji, wyeliminować programy o treści agresywnej, z dużym ładunkiem emocji i szybką akcją.
  6. Postaraj się, by maluch zabierał do przedszkola lub szkoły tylko potrzebne rzeczy. Wyjmij z plecaka wszystko to, co nie jest potrzebne. Takie dzieci potrafią mieć w plecaku ogromną ilość zbędnych rzeczy. Uczyń ze sprawdzania plecaka rytuał, który odbywa się stale. Po jakimś czasie dziecko samo nauczy się to robić i przyzwyczai się do tego.
  7. Zapewniaj mu wsparcie. Zaakceptuj jego problem. To ani jego ani twoja wina, że nie może się skoncentrować. Nie robi ci na złość. Powiedz wychowawczyni w przedszkolu lub szkole o problemach dziecka. Sprawi to, że zwróci ona uwagę na zachowanie twojej pociechy. Zachowaj spokój, mimo stałych porażek. Warto kontrolować swoje emocje w kontakcie z dzieckiem, odnosić się do niego z wyrozumiałością i cierpliwością. Pamiętaj, że jego zachowanie nie wynika ze złości, ale z nieumiejętności. Reakcje nagłe, gwałtowne i wybuchowe pogarszają zachowanie dziecka i nasilają nadpobudliwość. Warto stwarzać poczucie bezpieczeństwa i dać dziecku do  zrozumienia, że się je kocha, ale że jest się przy tym konsekwentnym i wymagającym.
  8. Ustal reguły i obowiązki, trzymaj się ich konsekwentnie. Na początku dzieci będą się buntować, ale po pewnych czasie zaakceptują i przyzwyczają się do nich. Stałe zasady są bardzo ważne dla takich dzieci. Wymagania stawia się w sposób jasny i klarowny, aby dziecko znało swoje obowiązki i wiedziało, jak ma się zachować w danej sytuacji. Ustal obowiązki domowe dostosowane do jego możliwości. Każdy przejaw chaosu eliminuj się, a chwal za dobre wykonanie zadania oraz doceń trud włożony w pracę, choćby dziecko wykonało ją mniej dokładnie. 
  9. Ustal dzienny rozkład zajęć dziecka. Plan ten powinien być uporządkowany, mający jasną strukturę, zawierający odpowiednią i tę samą porę wstawania, odrabiania lekcji, oglądania telewizji, kolacji i snu.
  10. Naucz się odczytywać sygnały pobudzenia poprzedzające wybuch. Spokojnie interweniuj, aby uniknąć wybuchu, przez odwrócenie uwagi lub omówienie konfliktu.  Z czasem liczba wybuchów spadnie i będą one trwały krócej. 
  11. Staraj się, by dziecko bawiło się i uczyło w małych grupach. Jest to ważne ze względu na duże rozproszenie i pobudliwość. Dom jest najlepszym miejscem do zabawy, ponieważ można obserwować dziecko i interweniować w każdej chwili.
  12. Szybko rozwiązuj konflikty. W sytuacji konfliktowej nie należy zostawiać dziecka, zbyt długo w napięciu emocjonalnym (na przykład odsyłać je do swojego pokoju, odraczać karę do przyjścia ojca). Rozwiązanie konfliktu powinno nastąpić zaraz po sytuacji konfliktowej.
  13. Poświęcaj czas na wspólną zabawę. Poprawia ona relacja z rodzicem, odpręża, zwiększa chęć dziecka do współpracy i wykonywania poleceń.
  14. Systematycznie ucz dziecko umiejętności skupienia się na zadaniu. Ważne jest, aby po każdym, jednorazowo wykonanym ćwiczeniu, je chwalić. To, co może wydawać się proste, dla dziecka z ADD bywa ogromnym wysiłkiem. By utrzymać motywację do dalszej pracy, wzmacniaj go pozytywnie i doceniaj każdy, nawet najmniejszy, sukces. Rób częste przerwy, by dziecko mogło odpocząć. Przeciąganie czasu pracy powoduje znaczne pogorszenie koncentracji.
 
Dla nauczyciela:
 
  1. Zwróć uwagę na wygląd sali lekcyjnej i miejsce, jakie uczeń zajmuje. Ograniczaj bodźce. Sala lekcyjna powinna sprzyjać skupieniu. Staraj się pozbawić ją elementów, które mogą rozpraszać uwagę. Najlepsze są ściany w jednym kolorze, bez plakatów, pomocy naukowych czy gablot. Jeżeli coś już musi wisieć, to umieść to przy tablicy. Potrzebne rzeczy trzymaj w szafach o pełnych drzwiach i wyciągaj, gdy to jest potrzebne.  Łatwo ściąga wzrok to, co dzieje się na ulicy, więc lepiej gdy okna są zasłonięte. Nie otwieraj ich w czasie lekcji, gdy na ulicy jest hałas. Ty możesz tego nie zauważać, ale dźwięki przejeżdżających samochodów, dobiegające z placu zabaw, boiska czy placu budowy mogą być nie do zniesienia dla dziecka mającego problemy ze skupieniem. Ono nie może się do nich przyzwyczaić.  Nawet, gdy będzie starało się skupić, szybko zużyje całe zasoby uwagi. Jeśli trzeba, wywietrz klasę na przerwie lub szybko w trakcie lekcji, ale w tym czasie daj uczniom się poruszać.  Posadź ucznia niedaleko siebie byś mógł łatwo do niego podejść. Pomoże mu to w kontynuowaniu tematu i poprawi koncentrację na zadaniu. 
  2. Dopilnuj, żeby uczeń miał potrzebne na lekcji przybory. Uczniowie z ADD często zapominają o pomocach i przyborach. Przed zadaniem spytaj ucznia o to czy je ma, by w jego trakcie nie szukał w plecaku lub nie pytał o to kolegów, gdy sam się zorientuje, co mu jest potrzebne. Będzie to przeszkadzać jemu lub reszcie klasy. Można zapytać o to całą klasę, a u tego ucznia dodatkowo samemu sprawdzić.
  3. Dziel pracę na etapy. Wydawaj krótkie polecenia. Powtarzaj je. Warto zaplanować pracę w ten sposób, by podzielić ją na etapy i wydać polecenie do każdego etapu z osobna. „Wyjmijcie książki” – czekamy, „otwórzcie na stronie 4” – czekamy, „przeczytajcie polecenie do ćwiczenia” – czekamy itd. Koniecznie trzeba pamiętać, by po każdym etapie wzmocnić starania ucznia pochwałą opisową „widzę, że otworzyłeś już książkę i przeczytałeś polecenie, o to mi chodziło”. Nie każda pochwała działa dobrze, więc warto zapoznać się z tym, jak to robić (można to sprawdzić tu).
  4. Planuj. Zapoznaj uczniów z tym, co będzie na lekcji i zapisz to na tablicy. Podsumuj lekcję.
  5. Dopilnuj, by zadanie domowe było zapisane w zeszycie. Również ustne, np. materiał do nauczenia i powtórzenia. Sprawdź, czy uczeń to zrobił. Staraj się, by było to wykonane w trakcie lekcji, jeszcze przed dzwonkiem. Dzwonek dla takiego ucznia będzie tak silnym sygnałem, że nie będzie słyszał tego, co do niego mówisz. Nawet, gdy rodzic będzie starał się pomagać dziecku w lekcjach, nie zapisana praca domowa nie będzie odrobiona, a codziennie nie można dzwonić do innych uczniów z takim pytaniem. 
  6. Staraj się, by twoje zajęcia były ciekawe. Im coś jest ciekawsze, tym mniej zasobów uwagi zużywa się, by to zapamiętać. Sprawi to, że uczeń z ADD będzie bardziej skoncentrowany na zajęciach.  Wprowadzaj metody dydaktyczne i pomoce ułatwiające przyswajanie wiedzy.
  7. Wprowadź systemu zasad i procedur. W klasie powinien być ustalony, jasny system zasad i procedur – dzieci powinny dobrze wiedzieć co wolno, czego nie wolno i jak należy postępować w różnych sytuacjach. Niech centrum tego systemu nie będą kary. Z zasady nie są skuteczne dla takich dzieci. Koncentruj się na wzmacnianiu motywacji wewnętrznej. 
  8. Naucz się, jak skuteczne wydawać polecenia. Polecenia, które wydajemy dzieciom powinny być krótkie, i pozytywnie sformułowane. Dziecko ma się dowiedzieć, co ma robić (a nie czego nie ma robić). Czyli „nie biegaj” nie jest skutecznym poleceniem. Lepiej powiedz „usiądź na swoim miejscu”.
  9. Stosowanie konsekwencji pozytywnych i negatywnych. Konsekwencja to nie to samo, co kara lub nagroda. Konsekwencja wypływa wprost z zachowania, a nie jest czymś od niego oderwanym. Na przykład stwierdzenie „Jeśli nie zdasz testu, to nie będziesz jeździł na rowerze” to kara, a nie konsekwencja. Właściwe stosowanie systemu konsekwencji jest kluczowe w pracy z dzieckiem z ADD. Przede wszystkim należy skupiać się na konsekwencjach pozytywnych. Dzieci powinny być chwalone tak często, jak to możliwe. Natomiast konsekwencje negatywne powinny w logiczny sposób wynikać z zachowania dziecka (tzw. logiczne konsekwencje np. „Nie możesz dziś jeździć na rowerze, bo nie zdałeś testu i musisz jeszcze raz się do niego pouczyć”). Kary w tradycyjnym ich rozumieniu nie wychowują, zwiększają natomiast atrakcyjność karanego zachowania i zmniejszają szanse na poprawę.

  Mam nadzieję, że teraz będzie już jasne jak pomóc dziecku, które nie może się skupić?

 

mgr Agnieszka Idźkowska-Guz – psycholog

7 marca 2018

Spis artykułów

Potrzebujesz terapii?
Wybierz odpowiednią:

Nasza lokalizacja

Nasz gabinet psychologiczny znajduje się w miejscowości Zielonka w domu jednorodzinnym.
Graniczymy z miejscowościami z powiatu wołomińskiego, tj. Wołomin, Kobyłka, Marki, Ząbki a także Radzymin. Do skorzystania z naszych usług zapraszamy także mieszkańców najbliższych dzielnic WarszawyRembertów, Wawer i Praga.

Sprawdź, jak dojechać >

Ośrodek Terapii i Rehabilitacji
ul. Wrzosowa 66
05-220 Zielonka / k. Warszawy