Pierwsze kroki osób niepełnosprawnych w parajeździectwie

Droga do jeździectwa osób niepełnosprawnych – zarówno rekreacyjnego jak i sportowego, często rozpoczyna się od zajęć hipoterapii. Według Kanonów Polskiej Hipoterapii: „Hipoterapia jest to ukierunkowane działanie terapeutyczne mające służyć poprawie funkcjonowania człowieka, podczas którego, specjalnie przygotowany koń, stanowi integralną część procesu terapeutycznego”.

Dzięki swojej specyficznej naturze, hipoterapia prowadzona przez wyspecjalizowany zespół terapeutów ze współudziałem konia ma kompleksowy wpływ na pacjenta. Wzajemnie przenikają się tutaj elementy rehabilitacyjne, edukacyjne, psychospołeczne, rekreacyjne oraz sportowe. Hipoterapia uzupełnia i wspomaga więc główne metody terapii.

Jazda konna osób niepełnosprawnych oprócz aspektu terapeutycznego posiada także walor rekreacyjny i sportowy. Dobrze wyszkolony koń, wyposażenie pomocnicze, przygotowany instruktor jazdy konnej mogą sprawić, że niepełnosprawny jeździec będzie mógł startować w zawodach parajeździeckich, a także w zawodach jeździeckich na równi z zawodnikami pełnosprawnymi.

Przykładowe wyposażenie pomocnicze -wstawka w wodzach ułatwiająca chwyt [fot. Jacek Grześkowiak]

Parajeździectwo to sport obejmujący większość dyscyplin jeździeckich uprawianych przez pełnosprawnych jeźdźców jak np. skoki przez przeszkody, rajdy długodystansowe, woltyżerka, powożenie, czy ujeżdżenie. Najpopularniejszą i najbardziej rozwiniętą dyscypliną jest paraujeżdżenie.

Aby rywalizacja w sporcie parajeździeckim była sprawiedliwa, jeźdźcy muszą być sklasyfikowani i przydzieleni do odpowiednich poziomów. Podczas klasyfikacji oceniamy możliwości fizyczne zawodnika, przydzielamy odpowiedni profil i poziom, tak aby osoby niepełnosprawne mogły rywalizować z jeźdźcami o zbliżonym stopniu dysfunkcji ruchowej. Poszczególne profile mają także opracowaną listę pomocy kompensacyjnych, z których jeźdźcy mogą korzystać podczas startów. Wyposażenie pomocnicze umożliwia wyrównanie dysfunkcji zawodnika. Możliwe jest również dopuszczenie niestandardowych pomocy, muszą być one bezpieczne zarówno dla konia jak i człowieka oraz być zgłoszone przed zawodami w celu ustalenia zasadności ich użycia i otrzymania zgody na ich zastosowanie. Dziś, jest czwórka fizjoterapeutów w Polsce, którzy posiadają takie uprawnienia.

 Przykładowe wyposażenie pomocnicze – elastyczne gumowe opaski stabilizujące stopę w strzemieniu [fot. Jacek Grześkowiak]

W paraujeżdżeniu jest 5 poziomów współzawodnictwa. Poziom IA stworzony został dla osób o najmniejszych możliwościach fizycznych i zarazem największym stopniu niepełnosprawności. Wśród tych jeźdźców są m.in. osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich. Zawodnicy podczas testów ujeżdżeniowych poruszają się stępem. Na poziomie IB jeźdźcy wykonują program w stępie z niewielkimi fragmentami pracy w kłusie. Poziom II ? programy wykonywane są w stępie i w kłusie, z przejściami pomiędzy kłusem roboczym a kłusem pośrednim. Na poziomie III jeźdźcy muszą umieć zaprezentować konia w trzech chodach: stępie, kłusie i galopie, w chodach roboczych i pośrednich, z elementami zmiany nogi w galopie, przejść pomiędzy galopem roboczym a pośrednim, cofaniem. Zawodnicy startujący na tym poziomie wykonują elementy klas L i P w ujeżdżeniu oraz mogą startować w zawodach dla osób pełnosprawnych na tych poziomach. Poziom IV skierowany jest do najbardziej sprawnych zawodników z niepełnosprawnością ruchową. Programy wykonywane są w trzech chodach (zebranych, pośrednich i wyciągniętych) z elementami ciągów w kłusie i galopie, kontrgalopu, ustępowaniach od łydki, łopatki, transwersów, rewersów, półpiruetów w stępie. Poziom ten odpowiada stopniowi trudności klasy N z elementami klasy C w ujeżdżeniu osób pełnosprawnych. Jeźdźcy ci mogą startować w klasach L, P, N i C.

Zawodniczka podczas przejazdu konkursowego na VIII Mistrzostwach Polski w Paraujeżdżeniu [fot. Karolina Pastusiak]

Osoby niepełnosprawne jeżdżące konno mogą rywalizować w dwóch grupach w zawodach parajeździeckich. Grupa A przeznaczona jest dla zawodników sklasyfikowanych, startujących zgodnie ze swoim poziomem klasyfikacji, oraz grupa B, stworzona dla osób niesklasyfikowanych bądź nie startujących na swoim poziomie klasyfikacji. Grupy te mają osobną klasyfikację wyników. Wysokie wyniki osiągane w grupie A mogą umożliwić dostanie się do kadry narodowej w parajeździectwie.

W Polsce mamy trzy rangi zawodów parajeździeckich: Mistrzostwa Polski w Paraujeżdżeniu (MP-PA), Zawody Ogólnopolskie w Paraujeżdżeniu (ZO-PA) oraz Zawody Regionalne w Paraujeżdżeniu (ZR-PA). W przygotowaniu jest również Halowy Puchar Polski w Paraujeżdżeniu (HP-PA), który po raz pierwszy ma się odbyć na tegorocznej Cavaliadzie w Poznaniu (7-9 grudnia 2012). Serdecznie zapraszamy!

Przepisy dotyczące parajeździectwa dostępne są na stronie Polskiego Związku Jeździeckiego. Jeśli chcesz się dowiedzieć, więcej o tym sporcie, o klasyfikacji, zapraszamy do kontaktu z nami oraz odwiedzenia naszej strony internetowej.

Anna Grześkowiak – mgr fizjoterapii, instruktor hipoterapii, Główny Klasyfikator Krajowy w Parajeździectwie.