Czym właściwie jest neurofeedback?

Neurofeedback jest stosunkowo nową (pierwsze szkolenie w Polsce dla specjalistów odbyło się w 2001 r.), ale bardzo intensywnie rozwijającą się techniką neuroterapeutyczną. Obecnie dostęp do niej stał się dużo łatwiejszy, więc warto zrozumieć na czym polega jej działanie i komu może przynieść pożytek.

Zacznijmy od wytłumaczenia znaczenia szerszej kategorii jaką jest biofeedback. Terminem tym określamy procedurę warunkowania instrumentalnego, za pomocą której klienci uczą się zyskiwać kontrolę nad swoimi fizjologicznymi funkcjami (np. napięciem mięśni, oddychaniem czy tętnem), które zazwyczaj nie są świadomie postrzegane i kontrolowane (Schwartz, Andrasik, 2003, za: Heinrich, Gevensleben, Strehl, 2007). Miary reprezentujące te funkcje są przekształcone w wizualne bądź akustyczne sygnały, które podlegają ciągłemu sprzężeniu zwrotnemu w czasie rzeczywistym. Kiedy zachodzą zmiany w pożądanym kierunku ćwiczonych funkcji fizjologicznych, są one nagradzane, czyli pozytywnie wzmacniane.

Typ biofeedbacku, który używa wskaźników uzyskanych z elektrycznej aktywności mózgu, jest nazywany neurofeedbackiem lub EEG biofeedbackiem (Heinrich, Gevensleben, Strehl, 2007). Taki trening może być przeprowadzony w formie gry komputerowej, co czyni go atrakcyjną formą uczenia dla dzieci. Może ona, na przykład polegać na sprawieniu by samolot leciał jak najwyżej. Gdy badany wytwarza fale o pożądanej częstotliwości samolot się wznosi. W przeciwnym wypadku zaczyna opadać. W ten sposób jednostka uczy się w jaki sposób samoregulować swoją aktywność mózgu przez zwiększenie bądź zmnniejszenie aktywnościw odpowiednim paśmie częstotliwości falelektromagnetycznych. Fakt ten wskazuje, iż ta technika neuroterapeutyczna opiera się na mechanizmie plastyczności i bioregulacyjnych możliwościach mózgu człowieka.

Mózg stale wytwarza fale elektromagnetyczne, wywołane aktywnością neuronów. Różne stany mentalne i fizjologiczne organizmu człowieka, t.j. czuwanie/sen, napięcie psychiczne/ relaksacja, wyrażają się w postaci określonego wzorca bioelektrycznego fal, który możemy odczytać z zapisu EEG bądź QEEG (Małyszko-Mikołajek, dostęp: styczeń 2015). Według Demos’a (2005, za: Brenninkmeijer, 2010) fale alfa (8-13 Hz) są związane z medytacją i wewnętrznym spokojem, SMR (sensorimotor rhytm) lub niskie beta (13-21 Hz) oznaczają bycie skupionym, analitycznym, zorientowanym zewnętrznie bądź myślenie w stanie relaksu. Theta (4-8 Hz) są związane z kreatywnością i spontanicznością a delta (1-4 Hz) ze snem.

Taki stan panuje gdy mózg pracuje w optymalny sposób. Zmiany w tych wzorcach są predyktorem zaburzonego funkcjonowania mózgu. Na przykład występowanie nadmiaru fal beta jest obecne w stresie i niepokoju, nadmiaru fal alfa w depresji, theta w ADD a fale delta pojawiające się w stanie czuwania wskazują na uszkodzenie mózgu (Brenninkmeijer, 2010).

Trening neurofeedbackiem jest stosowany w praktyce klinicznej, np. w terapii osób cierpiących z powodu ADHD, ADD, dysleksji, zaburzeń lękowych czy uzależnienia. Badania wykazują, iż jest on skuteczną alternatywą w leczeniu lekoopornej depresji czy epilepsji. Może być także użyty jako metoda treningowa dla osób zdrowych w celu poprawy funkcjonowania umysłu (polepszenie funkcjonowania pamięci i koncentracji, zwiększenie odporności na stres). Czyni to go doskonałą metodą dla osób pracujących na wysokich stanowiskach bądź w stresujących warunkach. Warto jednak zauważyć, że cały czas są prowadzone badania nad efektywnością tego treningu dla różnych grup beneficjentów.

Martyna Kruzel

Bibliografia:

Brenninkmeijer, J. (2010). Taking care of one’s brain: how manipulating the brain

changes people’s selves. History of the Human Sciences, 23(1), 107-126.

Heinrich, H., Gevensleben, H., Strehl, U. (2007). Annotation : Neurofeedback – train your brain to train behaviour. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48(1), 3-16.