Jąkanie – przyczyny i objawy, leczenie jąkania u dzieci

Jąkanie to zaburzenie rytmu, tempa i intonacji wypowiedzi. Często się zdarza, że jąkaniu towarzyszy wydawanie dźwięków, słów czy nawet zwrotów, które w ocenie jąkającego upłynniają wypowiedź, a także wykonywanie tików czy innych ruchów.

Między drugim a piątym rokiem życia u dzieci może występować tzw. jąkanie rozwojowe. Przytrafia się ono z powodu różnicy między tym, co dziecko chce powiedzieć, a tym co zdoła wypowiedzieć. Z czasem samoistnie mija.

Może mieć charakter:

• kloniczny – powtarzanie sylab,
• toniczny – zacinanie się,
• kloniczno-toniczny – połączenie cech powyżej wymienionych,
• przeciąganie głoski.

Przyczyny jąkania

Jest wiele teorii próbujących wyjaśnić mechanizm powstawania jąkania. Problemem tym zajmują się z logopedzi, ale również fizjolodzy czy psycholodzy, bowiem wraz z objawami jąkania współwystępują inne problemy. Często na problemy z mową skarżą się osoby lękowe, nadmiernie wrażliwe czy mające objawy nerwicowe. Tak więc, jąkanie jest czymś więcej niż tylko niepłynną mową. Badania nad mechanizmem powstawania jąkania przynoszą dwie główne tezy. Najczęściej spowodowane jest jakimś trudnym przeżyciem lub ma podłoże biologiczne. Przyczyną może być silny konflikt emocjonalny, który przeżywa dziecko. Może to być konflikt pomiędzy: sprzecznymi emocjami, emocjami a wymaganiami otoczenia, sprzecznymi wymaganiami kierowanymi do dziecka, normą wpojoną dziecku a wymaganiem, normą a emocją dziecka lub dwoma przeciwstawnymi normami. By powstało to zaburzenie muszą wystąpić:

• czynniki dyspozycyjne (predyspozycje dziedziczne lub wrodzone, nieprawidłowy rozwój, opóźniony rozwój mowy oraz ryzyko dysleksji),
• czynniki wyzwalające (silna reakcja emocjonalna na stres psychologiczny),
• czynniki wzmacniające (uniknięcie przykrej konsekwencji lub ukryta nagroda, np. nie przeżywanie lęku, gdy się wycofamy z kontaktu).

Może się zdarzyć, że jąkanie rozwojowe lub z jakiejś przyczyny o charakterze neurologicznym, jest bardzo negatywnie spostrzegane przez otoczenie dziecka i powoduje: lękliwość rodziców, ich nadopiekuńczość wobec dziecka lub konflikty w rodzinie, ośmieszanie dziecka i wymierzanie mu kar. Nasila to u dziecka lęki i jest przyczyną niechęci do kontaktów wymagających mówienia. Staje się powodem utrwalenia się nieprawidłowego wzorca mówienia i nasila jego objawy.

Leczenie jąkania się

Terapia jąkania jest bardzo trudna. Często jej efekty są nietrwałe i tymczasowe. Bywa, że problem nawraca i jest jeszcze większy niż poprzednio. Czasami dzieje się tak wiele razy. Przyczyny tych stanów są często nieznane lub trudne do zbadania. Wydaje się, że posiadamy jeszcze zbyt małą wiedzę na temat mechanizmu powstawania niepłynności mówienia. Zawsze jednak przy problemach z mową najważniejsza jest jak najszybsza konsultacja z logopedą. Wczesna diagnoza problemu i wdrożenie ćwiczeń dają większą szanse na poprawę. Bardzo pomocne w jąkaniu są odpowiednie ćwiczenia oddechowe i tzw. śpiewomowa (mówienie tak jakbyśmy śpiewali). W miarę nabywania praktyki można nauczyć się mówić coraz bardziej płynnie.