Kilka słów na temat dyslalii

W swojej praktyce nauczyciela – logopedy często spotykam rodziców, którzy słysząc diagnozę – dyslalia – szeroko otwierają oczy i pytają – Co to znaczy? Tworząc ten krótki artykuł, chciałabym przybliżyć rodzicom / opiekunom dziecka podstawowe informacje o dyslalii, opiszę rodzaje nieprawidłowości artykulacyjnych, podam przyczyny powstawania wad wymowy.

Według klasyfikacji ICD-10 termin dyslalia to specyficzne zaburzenia artykulacji, które wyróżnione są wśród specyficznych zaburzeń rozwoju mowy i języka i określone jako takie, kiedy ,,stopień umiejętności posługiwania się przez dziecko dźwiękami mowy jest niższy od poziomu odpowiedniego dla jego wieku umysłowego, ale poziom umiejętności językowych jest prawidłowy.”

Ze względu na potomechanizm powstania wad wymowy wyróżniamy: dyslalię anatomiczną, której przyczyną są wady budowy aparatu artykulacyjnego, ograniczające lub uniemożliwiające prawidłową artykulację dźwięków mowy; dyslalię funkcjonalną, gdzie przyczyną endogenną jest obniżona sprawność aparatu mowy, natomiast przyczyną egzogenną są nieprawidłowe nawyki ruchowe w przebiegu czynności: żucia, gryzienia, połykania, oddychania, spowodowane zwykle błędami pielęgnacyjnymi; dyslalia słuchowa, której patomechanizmem są wady budowy i funkcjonowania narządów słychu; dyslalia środowiskowa, spowodowana nieprawidłowymi wzorcami wymowy środowiska dziecka; dyslalia podkorowa, o której mówimy przy porażeniach lub niedowładach mięśni aparatu artykulacyjnego; dyslalia korowa, której przyczyną jest rozchwianie lub niemożność ustabilizowania się korowych wzorców dźwięków danego języka.

Znając już formy zaburzeń mowy, warto by było zapoznać się z klasyfikacją dyslalii ze względu na grupy dźwięków (dźwięk) mowy, które(y) uległy(uległ) zniekształceniu. Wyróżniamy: seplenienie, reranie, kappacyzm, gammacyzm, mowa bezdźwięczna, rhinolalia, labdacyzm, betacyzm, tetacyzm.

Sygmatyzm należy do najczęściej występujących zaburzeń artykulacyjnych. Charakteryzuje się nieprawidłową realizacją jednego, dwóch lub wszystkich trzech szeregów głosek dentalizowanych, ciszącego (ś, ź, ć, dź), syczącego (s, z, c, dz) oraz szumiącego (sz, rz, cz, dż).

Rotacyzm jest to nieprawidłowa realizacja głoski r. W rotacyzmie wyróżniamy następujące sposoby realizacji głoski.

Kappacyzm i gammacyzm są to wady wymowy charakteryzujące się nieprawidłową realizacją głosek zwartych, tylnojęzykowych, czyli /k, k’, g, g;/. Te wady artykulacyjne zawsze sobie towarzyszą. Najczęściej głoska /k/ jest zastępowana głoską /t/, natomiast głoska /g/, przez /d/.

Mowa bezdźwięczna to ,,zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na niewymawianiu głosek dźwięcznych, zastępowanie ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów”.Zniekształceniu ulega 13 par opozycyjnych. Mowa bezdźwięczna jest klasyfikowana jako mowa bezdźwięczna całkowita i mowa bezdźwięczna częściowa. Pierwsza z nich jest związana z zaburzeniami całej korelacji dźwięczności, co oznacza, że wszystkie głoski dźwięczne zostają ubezdźwięczniane. Natomiast ubezdźwięcznianie częściowe polega na realizacji bezdźwięcznej niektórych głosek z par opozycyjnych, najczęściej szczelinowych. Z reguły jest to stan przejściowy pomiędzy prawidłową, poprawną wymową, a ubezdźwięcznieniem całkowitym.

Rhinolalia – wada wymowy, która polega na realizowaniu głosek nosowych jako głoski ustne (nosowanie zamknięte), lub podczas realizacji głosek ustnych jako głoski nosowe (nosowanie otwarte). Mówimy również o zmiennym, mieszanym przebiegu nosowania.

Lambdacyzm – wada wymowy, która charakteryzuje się nieprawidłową wymową głoski /l/.

Betacyzm – nieprawidłowa artykulacja głosek dwuwargowych /p/, /b/.

Tetacyzm – nieprawidłowa artykulacja głosek /t/, /d/.

Przyczyny powstawania wad wymowy:

 1. Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego, do jakich zalicza się:

• • nieprawidłową budowę języka,

  • nieprawidłową budowę podniebienia miękkiego,

  • zniekształcenia zgryzu,

  • anomalie zębowe,

  • przerost trzeciego migdałka,

  • skrzywienie przegrody nosowej.

2. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, w skład których wchodzi:

• • niska sprawność języka, warg,

  • nieprawidłowa praca mięśni, których zadaniem jest napinanie i przywodzenie wiązadeł głosowych,

  • trudności synchronizacji pracy wiązadeł głosowych z artykulacją nasady,

  • brak pionizacji języka (połykanie infantylne).

3. Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu, tu:

• • zaburzenia analizy i syntezy słuchowej,

  • zaburzenie słuchu fonematycznego,

  • niedosłuch, głuchota; wybiórcze zaburzenie słuchu.

4. Warunki, które nie sprzyjają uczeniu się mowy, do których zaliczyć należy:

• • niewłaściwy styl wychowania, atmosfera i postawy rodziców,

  • nieprawidłowe wzorce wymowy,

  • brak lub nieodpowiednia stymulacja rozwoju mowy.

5. Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego

6.Podłoże psychiczne (brak zaciekawienia i fascynacji mową)

7.Opóźniony rozwój psychomotoryczny i emocjonalny

Kończąc, mam nadzieję, że w sposób czytelny przedstawiłam najważniejsze informacje odnośnie dyslalii. Oczywiście, temat ten jest dużo szerszy, informacje bardziej bogate, natomiast celem tego artykułu było zaprezentowanie kluczowych informacji o wadach wymowy i ich przyczynach.

logopeda

Angelika Bartnik