SKOLIOZA – co to jest, objawy, przyczyny i skutki oraz leczenie

Według Scoliosis Research Society o skoliozie mówimy wtedy, gdy występuje boczne skrzywienie kręgosłupa wraz z rotacją kręgów, którego kąt wygięcia na zdjęciu rentgenowskim wynosi co najmniej 10⁰ według Cobba. W przypadku, kiedy wygięcie kręgosłupa jest poniżej 10⁰ wtedy mamy do czynienia z wadą postawy, tzw. postawą skoliotyczną.

Skoliozą określamy także, trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa, w którym występuje:

• w płaszczyźnie czołowej – wygięcie boczne kręgosłupa,
• w płaszczyźnie strzałkowej – zmniejszenie bądź pogłębienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa,
• w płaszczyźnie poprzecznej – rotacja osiowa kręgów.

Około 80-90% skolioz stanowią skoliozy idiopatyczne, czyli ich pochodzenie nie zostało jeszcze wyjaśnione. 10-20% to skoliozy powstałe w skutek asymetrii kończyn dolnych, kończyn górnych, zmian w obrębie klatki piersiowej, zaburzeń układu nerwowego, bądź układu mięśniowego.

Podział skolioz ze względu na wiek (dotyczy jedynie skolioz idiopatycznych):

• Typ niemowlęcy. Skolioza pojawia się około 3r.ż, głównie między 1 a 24m.ż. Częściej występuje u chłopców. Wygięcie pierwotne najczęściej dotyczy odcinka piersiowo- lędźwiowego, zwykle lewostronne.
• Typ dziecięcy. Skolioza pojawia się między 3 a 10r.ż, najczęściej przypada na 5-8r.ż. W okresach przyspieszonego wzrostu, może osiągać dość duże wartości kątowe. Wtedy następuje zniekształcenie sylwetki: asymetria obręczy barkowej, asymetryczne łopatki, garb żebrowy, asymetria obręczy biodrowej.
• Typ młodzieńczy. Skolioza pojawia się po 10r.ż do okresu pokwitania: u dziewcząt przypada do ok.15r.ż ,a u chłopców do 16r.ż. Progresja, czyli zwiększenie wartości kątowych pojawia się w okresach przyspieszonego wzrostu: u dziewcząt ok. 11-15r.ż, a u chłopców ok. 13-16r.ż. Wygięcie najczęściej jest lewostronne i dotyczy piersiowo-lędźwiowego odcinka kręgosłupa, jednakże zdarzają się skoliozy wielołukowe.

Zachowania predysponujące do powstawania skoliozy:

1. Układanie dziecka na brzuszku z główką położoną na jednym policzku (najczęściej prawym),
2. Zbyt wczesne 'na sił’ sadzanie dziecka,
3. Zbyt szybka 'na siłę’ pionizacja dziecka (brak stabilizacji więzadłowej dolnego odcinka kręgosłupa),
4. Noszenie dziecka najczęściej na lewym biodrze (ponieważ jesteśmy na ogół praworęczni),
5. Noszenie 2-5 miesięcznego niemowlęcia w nosidełkach w pozycji pionowej,
6. Prowadzanie za jedną rączkę dziecka, które uczy się chodzić,
7. Siadanie na jednej pięcie, podczas zabaw na podłodze,
8. Symetryczne noszenie plecaka lub tornistra na obu ramionach,
9. Oglądanie telewizji w leżeniu na boku z głową podpartą na łokciu,
10. Siedzenie w pozycji asymetrycznej podczas czytania, oglądania TV lub przy komputerze,
11. Siadanie na krześle z nogą pod pośladkiem,
12. Spędzanie godzin przy komputerze z monitorem ustawionym po skosie.

Leczenie skolioz podzielono na dwa przeciwstawne działania:

• Leczenie zachowawcze – dotyczy pacjentów, u których wartości kątowe nie przekraczają 25⁰ wg Cobba. Po przekroczeniu tych wartości możliwe jest włączenie zaopatrzenia ortopedycznego. Głównym założeniem leczenia zachowawczego jest uniknięcie operacji zniekształconego kręgosłupa. Celem takiego leczenia jest zatrzymanie progresji deformacji lub zmniejszenie jej narastania.
• Leczenie chirurgiczne – dotyczy pacjentów, u których wartość skrzywienia przekracza 45-50⁰ kąta Cobba oraz występują silne dolegliwości bólowe i zaburzenia neurologiczne.

W ostatnich latach obserwuje się zwrot w podejściu do problematyki leczenia skolioz, dlatego też fizjoterapia dzieci ze skoliozą powinna opierać się na ćwiczeniach indywidualnie dobranych do wieku, skrzywienia oraz odcinka w którym występuje.

W procesie leczenia dużą rolę odgrywają rodzice oraz środowisko, w którym przebywa dziecko. Bardzo ważny jest dobór odpowiedniego do wzrostu stanowiska pracy(nauki), jak największe odciążenie plecaków noszonych przez dziecko oraz symetryczne zakładanie tornistra, zwracanie uwagi na odpowiednią postawę zarówno w domu, jak i w szkole. Niekorzystny wpływ ma także siedzący tryb życia. Najpierw godziny przesiedziane w szkolnej ławce, powrót do domu samochodem lub autobusem, później odrabianie lekcji, w ramach zabawy gry na komputerze. Konsekwencją takiego postępowania jest osłabienie siły mięśniowej, bądź nieprawidłowy rozkład napięć mięśniowych oraz ograniczenie ruchomości w stawach. Rodzic powinien zadbać o odpowiednią aktywność ruchową niezbędną dla rozwoju układu kostno- stawowo- mięśniowego dziecka. Aktywne spędzanie czasu pozytywnie wpływa na kształtowanie się w/w układów, jak również układu nerwowego, przez co dziecko zdobywa umiejętność odbierania i przetwarzania bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego. Ruch kształtuje także charakter dziecka, a dobra zabawa w grupie rówieśników umożliwia zdobycie wielu umiejętności, jak np. współpraca z innymi, dzielenie się, czy rozwój motoryczny.

Zważając na powyższe, aby w przyszłości postawa dziecka była w pełni prawidłowa, warto zadbać o jak najwcześniejsze leczenie skoliozy.

Marta Ewa Starzyńska