ADHD u kobiet i dziewczynek – dlaczego tak często pozostaje niezauważone lub późno diagnozowane?

Przez długi czas ADHD czyli nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi kojarzyło się głównie z nadruchliwym chłopcem, który nie potrafi usiedzieć w ławce. Z czasem utrwalił się także krzywdzący stereotyp nadpobudliwego dziecka. Ten obraz, choć częściowo prawdziwy, sprawił, że wiele dziewczynek – a później kobiet – długo pozostawało poza radarem diagnostycznym. Ich trudności często były cichsze, mniej kłopotliwe dla otoczenia, łatwiejsze do przeoczenia dla rodziców i nauczycieli. A jednak bardzo realne dla nich samych. Co sprawiło, że często musiały sobie radzić same — nierzadko dopiero w wieku dorosłym zaczynając rozumieć swoją naturę.

Zaburzenie to diagnozuje się na podstawie trzech objawów: nadruchliwości, impulsywności i zaburzeń koncentracji uwagi (ostatnio wahań poziomu uwagi). Występują 3 podtypy zaburzenia: z przewagą nadruchliwości, zrównoważony i przewagą zaburzeń koncentracji uwagi.

U dziewczynek ADHD rzadziej objawia się przewagą nadruchliwości. Częściej są to mniej widoczne dla innych problemy z koncentracją (9 na 10 dziewczynek ma ten podtyp zaburzenia). Problemy te mogą objawiać się trudnościami z organizacją, zarządzaniem pamięcią roboczą, poczuciem przeciążenia czy nadmierną wrażliwością emocjonalną. Takie dziecko bywa określane jako „zamknięte w sobie”, „marzycielskie”, „zbyt wrażliwe”. Rzadko jest postrzegane jako dziecko z trudnościami neurorozwojowymi.

ADHD u dziewczynek – inny obraz, te same koszty

Ponadto dziewczynki znacznie częściej uczą się maskować swoje trudności. Starają się bardziej, wkładają ogromny wysiłek w to, by sprostać oczekiwaniom. Często są sumienne, grzeczne, odpowiedzialne – przynajmniej na zewnątrz. W ich środku jednak narasta napięcie, zmęczenie i poczucie, że wszystko kosztuje je więcej niż innych.

Ten wzorzec bardzo często utrwala się w dorosłości. Nadpobudliwe kobiety opisują swoje życie jako nieustanne „ogarnianie”, walkę z chaosem, nadmiar myśli, trudność w odpoczynku. Nierzadko trafiają do gabinetu psychologa czy psychoterapeuty z powodu depresji, zaburzeń lękowych, odżywiania lub wypalenia, nie wiedząc, że u podstaw tych problemów leży nierozpoznane wcześniej ADHD.

ADHD u kobiet – dlaczego diagnoza przychodzi tak późno?

U dorosłych kobiet zaburzenie rzadko wygląda stereotypowo. Fizyczną nadruchliwość zastępuje wewnętrzny niepokój, impulsywność – gwałtowne emocje, a problemy z koncentracją powodują chroniczne przeciążenie. Do tego dochodzą czynniki hormonalne, role społeczne i wysoki poziom samokrytycyzmu.

Wiele dziewcząt czy kobiet przez lata słyszy, że są:

• „bałaganiarskie, zbyt chaotyczne”,

• „wiecznie niezorganizowane”,

• „delikatne, przewrażliwione”,

• „niecierpliwe, niekonsekwentne”,

• „zdolne, ale leniwe”.

Rzadko słyszą, że ich mózg po prostu funkcjonuje inaczej. Ale co to znaczy inaczej?

Co daje rozpoznanie ADHD?

Dla wielu osób diagnoza nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi nie jest etykietą, lecz momentem ulgi. Pozwala inaczej spojrzeć na własną historię, zrozumieć swoje trudności i przestać interpretować je wyłącznie w kategoriach osobistej porażki. Bo po raz pierwszy: trudności dostają nazwę, pojawia się zrozumienie, można zaplanować pomoc, znika poczucie „lenistwa” czy „bałaganiarstwa”. W pracy terapeutycznej takie historie pojawiają się bardzo często. Diagnoza — niezależnie od wieku, w którym zostaje postawiona — otwiera drogę do realnego wsparcia: psychoedukacji, terapii oraz pracy nad strategiami radzenia sobie z trudnościami i poprawą jakości codziennego funkcjonowania.

Coraz większa świadomość występowania ADHD u kobiet sprawia, że ten temat przestaje być marginalny. I bardzo dobrze – bo im wcześniej pojawia się zrozumienie, tym mniej kosztów emocjonalnych trzeba ponosić później.

Powszechność mediów społecznościowych jest „okazją” do wymienienia się doświadczeniami z innymi osobami, które borykają się z podobnymi trudnościami. Popularność liczona w dziesiątkach tysięcy osób skupionych w grupach takich jak na przykład „ADHD u dorosłych” czy „Dorosłe kobiety z ADHD” jest papierkiem lakmusowym skali tego zjawiska. Tym bardziej cenna jest profesjonalna pomoc psychologa i psychoterapeuty, który wskaże diagnostykę i zaproponuje pomoc.

psycholog Agnieszka Idźkowska-Guz