O agresji i przemocy wśród dzieci

Agresja jest świadomym i celowym wyrządzaniem krzywdy innej osobie, jeśli skierowana jest ona przeciw osobie słabszej nazywana jest przemocą.

Światowa Organizacja Zdrowia stwierdza, że przemoc, zarówno ze strony dorosłych, jak i rówieśników, jest jednym z największych zagrożeń dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Coraz częściej zdarzają się przypadki agresji i przemocy wśród dzieci.

Problemy i zaburzenia u dzieci spowodowane przez przemoc rówieśniczą są następujące:

• uszkodzenia ciała,
• zaburzenia lękowe, w tym fobia szkolna,
• znaczące obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości (dzieci czują się poniżone, upokorzone, gorsze i mogą nabrać przekonania, że same są temu winne),
• depresje,
• próby samobójcze i dokonane samobójstwa,
• używanie środków psychoaktywnych – leków nasennych i uspokajających, alkoholu, narkotyków (dla obniżenia napięcia i lęku),
• zaburzenia psychosomatyczne (np. bóle brzucha, wymioty, bóle mięśni, bóle głowy, kłopoty z zasypianiem),
• zachowania wyładowujące (nagłe gwałtowne reakcje, często agresywne, spowodowane bezradnością i desperacją),
• pogorszenie osiągnięć w nauce (silne emocje utrudniają skupienie się na nauce),
• częste zwolnienia lekarskie lub wagary.

Agresja fizyczna wśród uczniów w szkole przejawia się najczęściej jako: pobicia i bójki, zachęcanie do bicia, niszczenie cudzych rzeczy, niszczenie rzeczy szkolnych, przestraszanie, wymuszanie, napastowanie fizyczne przez zorganizowaną grupę. Przejawy agresji słownej to: wyśmiewanie, przezywanie, przekleństwa, kłótnie, grożenie skarżeniem, ordynarne odzywki, grożenie pobiciem, napastowanie słowne przez zorganizowaną grupę. Obecnie część uczniów prześladuje swoich rówieśników nie na terenie szkoły, lecz za pośrednictwem internetu lub telefonu komórkowego. Nękanie SMS-ami, rozpowszechnianie oszczerstw, upowszechnianie filmów, które mają skompromitować kolegów to „nowoczesny” sposób wyrządzania krzywd.

Agresywne zachowanie uczniów zazwyczaj ma na celu: zwrócenie na siebie uwagi, odreagowanie złości, wyżycie się, osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu, rozładowanie lęków i napięcia, zdobycie akceptacji grupy, maskowanie słabości i lęku, demonstrację siły.

Jako przyczyny opisywanego zjawiska badacze podają następujące czynniki:

• niewydolność wychowawcza rodziny, poważna dysfunkcja rodziny, uzależnienia rodziców, przewlekłe choroby (zwłaszcza psychiczne), agresja i przemoc w rodzinie
• brak nadzoru i wsparcia ze strony rodziców lub dorosłych opiekunów, dziecko żyje w klimacie obojętności albo wrogości, więc ma tendencję do interpretowania zachowań innych ludzi jako wrogie i przypisywania im złych intencji
• bezrobocie w rodzinie, bieda, marginalizacja społeczna
• brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno przekraczać w zachowaniu wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników
• doświadczanie przemocy w bliskim środowisku: ze strony rówieśników lub personelu szkoły, sąsiadów; obserwacja aktów przemocy w szkole czy na osiedlu – stały wzrost poczucia zagrożenia
• niepowodzenia szkolne
• mało rozwinięta samokontrola swoich emocji
• używanie alkoholu i narkotyków
• przynależność do nieformalnych grup i subkultur
• nuda
• obserwacja przemocy w mediach budząca przekonanie, że zachowania agresywne i akty przemocy są normą, odwrażliwienie na przemoc i jej konsekwencje.

Warto więc uczestniczyć aktywnie w życiu swojego dziecka, aby zapobiegać ewentualnej przemocy i agresji między rówieśnikami.

Małgorzata Niedzieska – psycholog