Wypalenie zawodowe

Każdy z nas czasami czuje się gorzej i ma mniej energii i chęci do pracy, a być może czuje się zniechęcony do lubianej wcześniej czynności. Podobnie dzieję  się z emocjami wobec pracy.  Jednak wypalenie zawodowe to coś innego. Stan taki staje się przewlekły i nawet dłuższy urlop może nie przywrócić osobie motywacji do pracy. To stan podczas którego wcześniej zaangażowany człowiek traci swoją pasję, nie ma ochoty dalej działać. Obniża się jego efektywność, tak mocno, że czasami całkowicie się z niej wycofuje.  

Stan ten jest znany psychologom i niektórzy nazywają go depresją zawodową (Viktor Frankl). Pojawia się wtedy, gdy pracownik doświadcza dużej rozbieżności miedzy swoimi oczekiwaniami a efektami swojej pracy. Jeśli taki stan trwa długo to powoduje duży stres związany z ryzykiem wypalenia.  

Wypalić może się każdy i w każdym zawodzie.  Jednak są osoby szczególnie na to narażone. Jeśli starają się być perfekcyjni w tym co robią, pracują zbyt wiele, stawiają sobie wygórowane i nierealistyczne cele, są nadmiernie idealistyczni i mało asertywni, mają dużą potrzebę pochwał i uznania, bardzo angażują się w pracę i poświęcają jej dużo czasu, jest ona bardzo ważnym celem ich aktywności grozi im wypalenie zawodowe. 

Wypalenie pojawia się powoli i jeśli nic z tym nie zrobimy to stopniowo pogłębia się i coraz szerzej obejmuje samopoczucie i zachowanie danej osoby.

Poddano kategoryzacji różne jego fazy:

Faza wypalenia fizycznego i emocjonalnego: towarzyszą jej zmęczenie, bóle (głowy, kręgosłupa, mięśni), bezsenność lub nadmierna senność, obniżenie nastroju, drażliwość. Zmniejsza się chęć i energia na robienie czegoś innego poza pracą. Czeka na weekend by trochę odpocząć. W tej fazie wypalenia można jeszcze sobie pomóc. Urlop i odpoczęcie od spraw firmy na jakiś czas (min 3 tygodnie) może przywrócić radość życia i pomóc nadać nowy cel swojej pracy.

Faza wątpliwości i wstydu: nadal występują objawy z poprzedniej fazy, ale dochodzą kolejne i osoba mniej angażuje się w pracę. Stara się oddzielić pracę od życia osobistego, bo ma poczucie, że praca nadmiernie wpływa na jej życie. Wycofuje się z pracy, zmniejsza obciążenia pracą. Może to robić w sposób nieświadomy np. spóźniać się do pracy lub wychodzić przed czasem, mimo tego, że wcześniej tak nie robił. Próbuje intelektualnie przeanalizować powody gorszego samopoczucia i znaleźć jego przyczyny. Zaczyna mieć wątpliwości co do sensu dalszej pracy. Czuje, że gorzej wykonuje swoje obowiązki i sobie z nimi nie radzi. To wywołuje poczucie winy i wstyd oraz nasila wątpliwości. Nadal dłuższy urlop bądź zmiana stanowiska wewnątrz firmy, nowe zadania mogą pomóc poradzić sobie z tym stanem.

Faza cynizmu:  ta faza powoduje, że pracownik izoluje się od reszty zespołu i zaczyna narzekać. Widzi same negatywne następstwa sytuacji. Wszyscy wydają się beznadziejni szef, koledzy i klienci. Staje się trudny we współżyciu, podejrzliwy. Bardzo trudno z nim współpracować. Zauważają to inni. Pracownik jest obserwowany i oceniany negatywnie przez współpracowników. Próby rozmowy i  motywowania dają przeciwny skutek i pracownik staje się jeszcze bardziej podejrzliwy. Czuje się osaczony, bywa agresywny. Nasilają się objawy fizyczne. Może dojść do podwyższonego ciśnienia, bólów głowy, bezsenności a w dalszej kolejności do poważnych problemów zdrowotnych w tym chorób układu krążenia. Ta faza powoduje trwałą zmianę w motywacji i systemie wartości pracownika. Prawie zawsze nie ma możliwości powrotu do zaangażowania w pracę, nawet mimo dłuższego urlopu. Osoby takie często same rezygnują z pracy bądź są z niej zwalnianie.

Faza poddania się: ostania faza wypalenia zawodowego. Bardzo trudna do pokonania. Charakteryzuje się poczuciem braku celu w pracy, beznadziei, poczucia porażki. Brakiem zauważania pozytywnych aspektów sytuacji, zmęczeniem, frustracją, przekonaniem o niskich kompetencjach, lękiem przed przyszłością. Pracownik nie chce pracować, ale też boi się odejść z pracy. Nie widzi wyjścia z tej sytuacji. Nie może sobie wyobrazić, że będzie jeszcze pracować z przyjemnością. Nie ma siły myśleć o swoim rozwoju. Etap ten może kończyć się zaburzeniem lękowym, nerwicowym lub depresyjnym i zwykle wymaga pomocy psychologa i psychiatry. Prawie zawsze kończy się zmianą pracy a nie kiedy i jej rodzaju. 

Jeśli widzisz u siebie bądź u członków swojej rodziny czy znajomych objawy wypalenia zawodowego – nie czekaj. Poszukaj pomocy dla siebie i bliskich u psychologa. 

Agnieszka Idźkowska-Guz
psycholog