Jak radzić sobie z agresywnym dzieckiem

Coraz częściej mówi się o najróżniejszych dziecięcych wybrykach, natomiast mniej o tym, jak radzić sobie z agresywnym dzieckiem. Dzieci krzyczą, kopią, gryzą i biją. Trudno się dziwić, jeszcze nie wiedzą, że można inaczej rozładować złość. Nawet my, dorośli także często mamy problem z odpowiednią reakcją na negatywne emocje. Zamiast powtarzać „uspokój się”,  pomóż swojemu dziecku  poradzić sobie ze złymi emocjami i opanować złość. Dla dziecka najkrótszą i najłatwiejszą drogą na rozładowanie frustracji jest właśnie wybuch złości. Jak pomóc dziecku uspokoić się, kiedy panuje w nim burza emocji? 

Zacznę przede wszystkim od tego czego nie robić:

– Nie dawaj „wykładu” dziecku o tym, że tak nie wolno robić itp. w chwili jego eskalacji, spotęgujesz wtedy jedynie jego furię. Ono nie jest wtedy w stanie skupić się na twoich słowach, a już na pewno ocenić swoich błędów i zastanowić się co mógłby zrobić inaczej – poczekaj aż dziecko się uspokoi i powróć do niefortunnej sytuacji.

– Nie krzycz i nie dawaj „klapsa”, pamiętaj że jesteś głównym wzorem do naśladowania swojego dziecka. Zasada „nie wolno bić” dotyczy również Ciebie. Dając dziecku klapsa, tracisz wszelkie argumenty w walce przeciw agresji. Skoro mama czy tata używa argumenty siłowego, jest to dla dziecka prosty przekaz, że można tak rozwiązywać problemy.

– Zrób wszystko, aby nie „puściły ci nerwy” to chyba najtrudniejszy punkt, każdy rodzic wie jak ciężko zapanować nad swoimi negatywnymi emocjami, kiedy dziecko kopie, płacze czy krzyczy. Mimo to, postaraj się, bo tylko spokój może ci pomóc. Jeśli jednak, nie udało ci się zapanować nad złością, przyznaj się do tego, powiedz dziecku że jest ci przykro i je przepraszasz. Nie bój się przyznać do błędu – takiej postawy dziecko również nauczy się od ciebie.

– Nie karz dziecka za zachowanie agresywne, porozmawiaj, wytłumacz i wyciągnij konsekwencje, ale wykrzyczenie w złości „NIE WOLNO, IDŹ DO KĄTA I PRZEMYŚL SWOJE ZACHOWANIE”, najprawdopodobniej daleko cię nie zawiezie.  Agresja u naszego dziecka, budzi w nas sprzeciw, odruchowo chcemy je ukarać za niepożądane zachowanie, jednak robiąc to nagminnie możemy doprowadzić u dziecka do tłumienia i przemieszczenia agresji w obawie przed karą. Wtedy zachowanie agresywne dziecka nie będzie skierowane do osoby ją karzącej czy sytuacji w której zostanie prawdopodobnie ukarana, a zostanie przeniesione na osobę czy sytuację, w której groźba kary jest niewielka. 

– Nie zabraniaj dziecku odczuwania złości, pokaż jak inaczej może tą złość rozładować poza zachowaniem agresywnym. Dziecko któremu zabrania się okazywać złość, dalej będzie odczuwało napięcie, kumulowana złość w końcu wybuchnie bądź dziecko skieruje ją na siebie (zachowanie autoagresywne)

– Nie ignoruj zachowania agresywnego u dziecka w żadnej sytuacji. Kiedy dziecko dostanie ataku złości np. w centrum handlowym, rodzice w celu uniknięcia uwagi gapiów i poczucia wstydu, dają dziecku to co chce by atak od razu zakończyć, to chyba najgorsze co można zrobić. Nie możemy zapominać, że zachowania agresywne u dzieci nie zawsze są skutkiem negatywnych emocji z którymi dziecko nie potrafi sobie poradzić i frustracji, a czasami są po prostu narzędziem do negocjacji z rodzicami. Uleganie dzieciom w takiej sytuacji, to nic innego jak utrwalanie takiego zachowania u dziecka i pewnikiem jest, że to zachowanie się powtórzy.

– Nie zostawiaj dziecka samego bo wpadło w furię, to nic innego jak ukaranie dziecka za okazanie złości. Odtrącenie dziecka, czy udawanie że go nie ma, to najgorsza kara jaką można zasądzić. Prawdą jest, że dzieci reagują różnie – jedne potrzebują bardzo bliskiego kontaktu jak przytulenie aby się uspokoić.  Inne – potrzebują więcej przestrzeni, więc daj tę przestrzeń –  odsuń się, ale pozostań w pomieszczeniu, niech dziecko wie, że z nim jesteś i akceptujesz go i kochasz w każdej sytuacji.

– Nie przytulaj na siłę.  Prawdą jest, że bliski kontakt z rodzicem koi nerwy dziecka i może je wyciszyć, jednak nie każde dziecko, albo nie w każdej sytuacji ma na to ochotę. Nie ściskaj go na siłę w oczekiwaniu, że w końcu się uspokoi.  Jeśli chce teraz potupać –  pozwól mu na to. Przytrzymując je na siłę, naruszasz jego przestrzeń, wykorzystując przewagę siłową nad nim. (Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dziecko faktycznie zagraża sobie czy innym, trzeba go wtedy odseparować)

To co wolno nam robić? A wręcz co powinniśmy? Oto kilka wskazówek:

– Po pierwsze spędzaj więcej czasu z dzieckiem. Dziecko uwielbia skupiać na sobie uwagę rodziców, kieruje się przy tym prostą logiką: Jak bawię się grzecznie, to nikt nie zwraca na mnie uwagi, a jak krzyczę czy psuję za chwilę ktoś przychodzi. Poświęć czas swojemu dziecku, także wtedy kiedy jest grzeczny, nasza uwaga dla dziecka jest jedną z największych nagród za dobre zachowanie.

– Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach, pomóż mu nazwać emocje nim targające i pokaż że rozumiesz, co czuje. Czasami samo zrozumienie przez bliską nam osobę obniża napięcie. Nawet kiedy dziecko cię np. uderzy, nazwij i zaakceptuj jego uczucia, jednocześnie dając jasny sygnał, że nie akceptujesz takiego okazania złości, np.: „Uderzyłeś mnie, bo byłeś zły, że nie pozwoliłam ci obejrzeć bajki. Rozumiem, że jesteś na mnie zdenerwowany, ale nie wolno ci mnie bić”.

– Wytycz jasne granice, zabroń bicia i niszczenia rzeczy. Dziecko musi dostawać od nas jasne komunikaty co wolno, a czego nie wolno. Niech wie, że nie akceptujesz sprawiania bólu innym.

– Bądź wzorem dla swojego dziecka, ono uczy się często przez naśladowanie. Bądź takim dorosłym jakim chcesz, aby w przyszłości było twoje dziecko. Niwelując agresję u swoich dzieci, w pierwszym kroku musimy zniwelować agresję u siebie. Jeśli w momentach silnych emocji będziesz krzyczeć, czy rzucać przedmiotami, będziesz dawać bardzo sprzeczne sygnały swojemu dziecku. Kiedy chcesz aby twoje dziecko potrafiło sobie radzić z negatywnymi emocjami, musisz mu pokazać  jak to robić.

– Nagradzaj pożądane zachowania. Skoro ganisz zachowania negatywne, nie zapominaj pochwalić dziecko w sytuacji, kiedy uda mu się opanować. Stosując kij nie można zapomnieć  o marchewce.

– Stwórz dla dziecka kącik złości, miejsce gdzie może się rozładować w  akceptowany przez ciebie sposób.  Umieść tam gazety, które może podrzeć, plastelinę, którą będzie ugniatał, poduszkę, którą może rzucać lub walić w nią pięściami, oraz kartki papieru, gdzie będzie rysował złość i to co czuje.  Niech to będzie miejsce, gdzie może krzyczeć, skakać i tupać.

– Aktywność fizyczna to zarówno dobry sposób na rozładowanie emocji jak i profilaktyka przed agresywnym zachowaniem.  Zmęczone dziecko jest rozładowane i rzadko kiedy ma siły wpadać w szał. Spędzaj czas z dzieckiem aktywnie, idźcie na rower, na basen, pobiegajcie, czy zabierz je na plac zabaw.

– Relaksacja – od najmłodszych lat powinno się uczyć dzieci jak wprowadzić się w stan odprężenia i dobrego samopoczucia. Relaks to skuteczne narzędzie do łagodzenia  napięcia emocjonalnego. Wzmacnia on koncentrację uwagi i redukuje lęki. Polecam relaksacje Jacobsona bądź „Bajki terapeutyczne” Marii Molickiej.

Aby dowiedzieć się więcej jak radzić sobie z agresywnym dzieckiem warto skorzystać z wizyty u psychologa, a dzieci zapraszamy na Trening Zastępowania Agresji ART.

Marta Marszałek – Psycholog