Diagnoza pedagogiczna dziecka, a cechy osoby prowadzącej diagnozę

Czy dobra diagnoza pedagogiczna dziecka ma związek z tym, jakie są cechy osoby prowadzącej diagnozę? Poniższe opracowanie ma odpowiedzieć na to pytanie.

Diagnosta pedagogiczny powinien być wyposażony przede wszystkim w rzetelną  wiedzę na temat rozwoju dziecka, jego etapów, prawidłowości, jak i możliwych powikłań. Musi mieć także wiedzę z zakresu wymagań edukacyjnych na danym etapie nauczania, oraz  z zakresu teorii i praktyki diagnozowania. Powinien sprawnie posługiwać się technikami diagnostycznymi dobierając je odpowiednio do indywidualnej  sytuacji każdego diagnozowanego dziecka.

Diagnosta pedagogiczny powinien być wyposażony przede wszystkim w rzetelną  wiedzę na temat rozwoju dziecka, jego etapów, prawidłowości, jak i możliwych powikłań. Musi mieć także wiedzę z zakresu wymagań edukacyjnych na danym etapie nauczania, oraz  z zakresu teorii i praktyki diagnozowania. Powinien sprawnie posługiwać się technikami diagnostycznymi dobierając je odpowiednio do indywidualnej  sytuacji każdego diagnozowanego dziecka.

Zdobyta w procesie diagnozowania wiedza z różnych obszarów i różnych źródeł powinna być poddana analizie, powiązana z wiedzą teoretyczną, dotychczasowym doświadczeniem i przetworzona w spójny obraz słabych i silnych stron dziecka, ich podłoża i uwarunkowań. Czyli potrzebne jest połączenie ze sobą różnych informacji i ich logiczne uporządkowanie. Zatem kolejną cechą osoby badającej musi być umiejętność twórczego wykorzystania całej swojej wiedzy i doświadczenia. 

Ponieważ diagnoza jest czynnością w pewnym sensie intymną (ponieważ często wchodzi w bardzo osobiste sfery dziecka) osoba przeprowadzająca ją powinna być wyposażona w pewne  predyspozycje osobowościowe ułatwiające kontakt z drugim człowiekiem. Empatia, delikatność i takt są niezbędnymi atrybutami diagnosty, które pomogą mu stworzyć bezpieczną, przyjazną atmosferę podczas spotkań z dzieckiem. Kolejną cechą dobrego diagnosty powinna być wysoka sprawność komunikacyjna potrzebna do prowadzenia rozmowy i pozyskiwania potrzebnych informacji, a także umiejętność wnikliwej obserwacji. Wiele komunikatów w kontakcie jest przekazywanych drogą niewerbalną, osoba diagnozująca powinna umieć je odczytać i zinterpretować. Kolejnym elementem w pracy diagnosty powinna być umiejętność korzystania z komunikacji proksemicznej, odpowiednie aranżowanie przestrzeni, w której odbywa się spotkanie, aby stworzyć najkorzystniejsze warunki dla przebiegu procesu.

Dzięki opisanym cechom diagnosty w sytuacji kontaktu z dzieckiem będzie ono miało płaszczyznę do szczerego i otwartego wyrażania swoich myśli i uczuć. Stanowi to podstawę badania treści ważnych dla rozpoznania diagnostycznego.

Badający wie, że sytuacja diagnostyczna stwarza pewne napięcia związane z jej nowością i  niepewnością tego, co się będzie działo. Może to wywołać  poczucie zagrożenia u dziecka i włączenie się  mechanizmów obronnych mających  mu przeciwdziałać. Będą się one przejawiać w postaci oporu, czyli unikania penetracji pewnych obszarów. Jeśli dziecko zmienia temat, długo milczy, zapomina o co było pytane, somatyzuje (np. poci się, trzęsie itp.), zmienia sposób mówienia, atakuje diagnostę, kłamie lub odmawia kontaktu oznacza to opór. Najlepiej ,,zastosować profilaktykę” i w ogóle do niego nie dopuścić. Jeśli dorosły będzie dbał o właściwe nawiązanie i budowanie kontaktu diagnostycznego, a potem o jego podtrzymywanie –  stworzy to warunki na tyle dla dziecka bezpieczne, że nie będzie musiało ,,bronić swoich pozycji” i uciekać w opór. Pojawienie się oporu jest zawsze sygnałem, że dziecko nie czuje się dobrze w relacji z diagnostą, być może próbuje on dotknąć trudnego dla dziecka tematu za szybko, jest zbyt natarczywy. Wtedy należy wycofać się z eksploracji danego tematu i wrócić do budowania bezpiecznej relacji, w której dziecko będzie się czuć dobrze.

Dobra diagnoza jest pochodną wiedzy, cech i metod pracy stosowanych przez diagnostę.

Powinna być obiektywna i poprawna merytorycznie pod względem stawianych sądów, procedury badawczej i tworzonego obrazu rzeczywistości. Ma opisywać aktualny stan oraz wyjaśniać jego źródła i mechanizmy powstawania, a także zawierać jego ocenę – porównanie do pożądanych wzorców. Oprócz opisu trudności powinna zawierać opis potencjału rozwojowego i mocnych stron dziecka, na których można oprzeć projektowane działania naprawcze. Powinna uwzględniać podmiot swych działań poprzez zaangażowanie go w autodiagnozę, oraz łączyć poznanie pośrednie z bezpośrednim. Oznacza to wykorzystywanie wszelkich możliwych źródeł informacji: dokumentacji, wywiadu, badania środowiska, oraz bezpośredniego kontaktu z dzieckiem.

Zawsze też w diagnozie musi zostać rozpoznane środowisko i jego rola.

 Tak przeprowadzona diagnoza pedagogiczna dziecka jest podstawą do zmiany stanów faktycznych, ustalonych na podstawie wyczerpującego opisu i oceny danych empirycznych.

Psycholog Jolanta Małgorzata Niedzieska