Co to jest Asperger a właściwie zespół Aspergera?

 Tym mianem określa się jedno z całościowych zaburzeń rozwojowych, dotyczące przede wszystkim zaburzeń funkcjonalnych. Jest wiele zaburzeń rozwojowych, ale najczęściej znanym jest autyzm.

Według obowiązującej klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych ICD – 10 są to:

• F84.0 Autyzm dziecięcy
• F84.1 Autyzm atypowy
• F84.2 Zespół Retta
• F84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne
• F84.4 Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi
• F84.5 Zespół Aspergera
• F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe
• F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone.

Podobnie jak wszystkie wymienione powyżej, jest to zaburzenie o podłożu neurologicznym, którego większość przyczyn nie jest znana. Jest to obecnie farmakologicznie nieuleczalne zaburzenie rozwojowe. Dużą poprawę można jednak zaobserwować po zastosowaniu rozmaitych form terapii. Terapie mogące być pomocne to np.: terapia grupowa – trening umiejętności społecznych TUS, terapia teorii umysłu, integracja sensoryczna, rehabilitacja ruchowa, hipoterapia, terapia pedagogiczna, treningi słuchowe…

Zespół Aspergera trwa przez okres całego życia, od okresu niemowlęcego do późnej dorosłości. Rozpoznanie możliwe jest do postawienia po 3 roku życia dziecka, jednak rzadko bywa diagnozowany przed pójściem dziecka do szkoły. Tam dopiero ujawniają się problemy dziecka związane z umiejętnościami społecznymi  oraz w innych sferach. Najczęstszymi z jakimi borykają się te dzieci to: brak empatii, uboga komunikacja niewerbalna, pedantyczna – często dziwna przesadnie ozdobna (barokowa) mowa, specyficzne zainteresowania o dużym nasileniu, trudności w tworzeniu relacji, nie skoordynowana motoryka. Często występują ponadto problemy z utrzymaniem koncentracji, rozumieniem sytuacji społecznych, przewidywaniem konsekwencji, organizowaniem zajęć i ich planowaniem, zaburzenia napięcia mięśniowego, niezgrabność, nadwrażliwość sensoryczna (słuchowa, smakowa, dotykowa), zaburzenia snu, lęki, natręctwa i obsesje.

Dzieci z ZA często mają problemy z zaakceptowaniem nawet małych zmian, bywają wrażliwe na stresory środowiskowe (np. hałas, światła, tłok). Są często niespokojne i angażują się w rozmaite rytuały, które w ich ocenie mogą pomóc. Mogą się zamartwiać obsesyjnie, jeśli nie wiedzą czego oczekiwać. Stres, zmęczenie, napięcia emocjonalne łatwo wytrącają je z równowagi. Dzieci z ZA często przejawiają dziwne i uporczywe zainteresowania, mają wyraźne problemy z dostosowaniem zachowań do określonej sytuacji. Często są bardzo oporne wobec prób wychowywania je przez środowisko. Potrzeby dzielenia się z innymi informacjami i doświadczeniami mogą być u nich bardzo ograniczone. Często też dziecko nie pyta co słychać u innych i jak się czują. Może to go wcale nie interesować. Niepisane normy społeczne są dla niego trudne do zrozumienia i wydają się być nie potrzebne. Mogą działać schematycznie i mieć dziwne poglądy na temat otaczającego świata. Doświadczają dużych trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu znajomości, przyjaźni, zawiązywaniu związków. Często źle rozumieją komunikaty i polecenia, bowiem mimo inteligencji w normie nie rozumieją ironii, żartów,  metafor, aluzji. Ponadto mają również trudności z odczytywaniem sygnałów niewerbalnych (np. mimiki) i trudno im się wczuć w emocje innych osób.

Najbardziej typowe objawy ZA występują u dzieci, później w miarę dorastania cechy zaburzenia mogą się zmieniać lub zanikać. Z tego powodu diagnoza w dorosłym wieku jest trudniejsza do postawienia, niż w dzieciństwie. Zespół Aspergera jest diagnozowany od niedawna w porównaniu do innych zaburzeń. To, jak również problem z rozróżnieniem objawów od innych chorób, brak dostatecznej wiedzy na ten temat powoduje, że znaczna część dzieci, a szczególnie dorosłych z zespołem Aspergera nie ma postawionej prawidłowej diagnozy. W wieku dorosłym często decydują się na szukanie pomocy z powodu powikłań np. depresji jaką przeżywają lub innych problemów. Otrzymują często inną, nieprawidłową lub znacznie zawężoną diagnozę, która nie przyczynia się do zrozumienia problemu.

Zespół Aspergera występuje częściej niż autyzm dziecięcy, jednak nadal jest rzadko rozpoznawany. Warto wiec poszerzać ciągle znikomą wiedzę o tym zaburzeniu. Często również bardzo trudno odróżnić go od autyzmu lub ADHD.  Zespół Aspergera podobnie jak inne zaburzenia ze spektrum autystycznego występuje głównie u chłopców (8 na 10 przypadków).  Jednak prawdopodobnie zaburzenia u dziewczynek są często niediagnozowane ze względu na inny niż u chłopców rozkład objawów i lepszą ich kompensację. Większość osób dorosłych nie jest świadoma tego, iż zespół taki istnieje i że takie zaburzenie posiada. Wydaje się, że Zespół Aspergera jest silniej uwarunkowany biologiczne niż np. schizofrenia, jednak nie istnieją na niego leki. Leczyć można jedynie niektóre jego powikłania, np. depresję lub zaburzenia współwystępujące.

Można oczekiwać, że nawet do połowy dorosłych cierpiących na ZA nigdy nie zostało zdiagnozowanych. Nie potrafi tego większość psychologów pracujących z dorosłymi, ponieważ do otrzymania dyplomu psychologa w Polsce, nie wymaga się zaliczenia ani jednych zajęć z diagnozowania zaburzeń dziecięcych.  

Psycholog dziecięcy Agnieszka Idźkowska-Guz