Prokrastynacja u dzieci i młodzieży – jak jej zapobiegać i jak wspierać efektywność?

Odkładanie zadań na później, mimo świadomości ich ważności, to zjawisko, które dotyczy nie tylko dorosłych. Coraz częściej obserwujemy prokrastynację także u  dzieci i  młodzieży. Wielu rodziców z  niepokojem przygląda się, jak ich dziecko unika odrabiania lekcji, nie kończy projektów szkolnych czy spędza godziny na rozpraszających czynnościach, mimo że „wie, że trzeba się uczyć”. Często interpretujemy to jako lenistwo lub brak samodyscypliny, jednak w  rzeczywistości prokrastynacja to znacznie bardziej złożony mechanizm psychologiczny.

Dzieci i  młodzież odwlekają zadania z  wielu powodów. Czasem stoi za tym lęk przed porażką, innym razem perfekcjonizm i  nierealistyczne oczekiwania wobec siebie. U  niektórych winne są trudności z  koncentracją lub problemy w  organizacji czasu – szczególnie przy przeciążeniu obowiązkami lub przy współwystępowaniu zaburzeń takich jak ADHD. Prokrastynacja może być również formą ucieczki od stresu, presji szkolnej czy braku motywacji wynikającej z  niskiej samooceny. Zamiast karcić dziecko za odwlekanie, warto najpierw zrozumieć, co za tym stoi. Dobrą praktyką jest rozmowa, która nie ocenia, ale szuka przyczyn: „Widzę, że trudno Ci się zabrać za to zadanie. Co Cię w tym blokuje?”. Zamiast straszyć konsekwencjami, lepiej pomóc dziecku rozłożyć zadanie na mniejsze kroki i  zauważać postęp, nawet jeśli jest niewielki. Budowanie poczucia sprawczości i  wspólne planowanie działań to kluczowe elementy w  pracy z dzieckiem prokrastynującym. Niezwykle pomocne okazują się również konkretne strategie: stałe miejsce do nauki wolne od rozpraszaczy, jasna struktura dnia z  przerwami, techniki pracy w  blokach czasowych (np. metoda Pomodoro) czy korzystanie z checklisty. Warto również zadbać o  zdrowe nawyki snu, ruch i  kontakt społeczny – bez tego trudno mówić o  efektywności poznawczej.

Nie należy zapominać, że dziecko nie nauczy się samodyscypliny ani zarządzania czasem z  dnia na dzień. Wymaga to cierpliwego wsparcia dorosłych i  systematycznego budowania nawyków. Jeśli jednak prokrastynacja zaczyna wpływać na funkcjonowanie dziecka w  szkole, relacjach czy obniża jego poczucie własnej wartości – warto skonsultować się z  psychologiem, by ocenić, czy nie jest to objaw głębszych trudności.

Pomocne może być także spojrzenie na prokrastynację z  większą łagodnością. To nie słabość charakteru, ale sygnał, że dziecko mierzy się z  czymś, co je przerasta – i  potrzebuje naszej obecności, zrozumienia oraz mądrego wsparcia.

Joanna Kołodziejczyk